Posle njene prve stručne knjige O ilustrovanju knjiga poezije (Banatski kulturni centar, Novo Miloševo, 2013), koja je imala izvanredan prijem u javnosti, ova umetnica i teoretičarka je dve godine kasnije predstavila i svoj naredni, još obimniji rukopis.
Prethodni naslov
je, kao što znamo, tim dragoceniji, jer je to bila tek druga srpska teorijska
knjiga koja je u celini posvećena promišljanju ilustracije, iako ova grafička
disciplina primenjene umetnosti u nas postoji preko dva veka.
No, ako smo s puno
opravdanih razloga od ove ilustratorke, koja odlično poznaje praksu i teoriju, ne
samo domaću, i očekivali u budućnosti naredno delo, jer su teme i aspekti koji
dotiču ilustraciju i sa kojima se ona svakodnevno sreće mnogobrojni, i kod nas,
kako se vidi, gotovo potpuno neobrađeni ‒ dogodio se vanserijski preskok. S
jedne strane, to delo smo dobili nesvakidašnje brzo posle prvog, čak i pre nego
što su se slegli njegovi medijski odjeci, ali, s druge strane, i tema je sada
mnogo radikalnija.
Naime, ako smo
pretpostavljali da će se ona zadržati u domenu klasične ilustracije i razmatrati
možda njenu relaciju sa drugim grafičkim disciplinama, na primer, uvek
problematične granice ilustracije i karikature, ili ilustracije i stripa, možda
i pitanje gde prestaje groteskna stilizacija a počinje realistička, kao i mnoge
druge međuodnose u istoj ravni ‒ dobili
smo studiju određenu kao: Novi pogled na
ilustraciju i kreiranje imidža knjige u javnosti ‒ istraživanje i umetnički
projekat na Digitalnom video disku (DVD-u).
Ona ovde gotovo da
i ne ulazi u davanje estetskih vrednosnih sudova pojedinih igranih ili
animiranih ilustracija, dakle ne ulazi u područje hermeneutike i/ili estetike. Prvo
daje dijahronijski pregled istorije knjige i evoluciju knjige kao pojma, potom isto
čini sa pojmom/sintagmom ilustracija
knjige, ubrzo prelazi na sinhronijski odnos knjige (ali i ilustracije kao
njenog gotovo neodvojivog dela) sa savremenim okruženjem i kreiranjem imidža knjige
u javnosti, da bi završila sa svojim konkretnim slikarsko-konceptualnim projektom,
započetim u njenoj prvoj teorijskoj knjizi.
Ergo, autorka
jeste, u suštini, nastavila i razradila taj svoj naum ilustrovanja knjige
poezije Večernji akt u devojačkoj sobi
Lenke Dunđerski njenog oca Radovana Vlahovića, i praktično (igranim video
snimkom) i teorijski (iz njenog prvog dela O
ilustrovanju knjiga poezije), kao i daljeg predočavanja sopstvenog analitičkog
i metodološki racionalnog autopoetičkog i (video)ilustratorskog stvaralačkog
pristupa očevom delu.
No, ona bavljenje
ovom knjigom poezije, koju je samoodredila kao knjigu pesama ili poemu metafizičke komunikacije pesničkog subjekta sa
dvema ženama, Milenom Pavlović Barili i Lenkom Dunđerski, prvo, nije
zadržala u istom mediju (sada to nije štampa,
nego igrani video snimak u kojem je
glavni lik njen otac, čiji glas se čuje iz off-a, dok on luta eksterijerima i
enterijerima), drugo, nije održala isti nivo dinamike (umesto statične
ilustracije imamo igrani ili dokumentarni film), treće, nije koristila iste
načine i tehničko-fizička sredstva svog umetničkog izražavanja (umesto ličnog
crtanja na papiru olovkama, tuševima i bojama ‒ koristila je kameru) i, četvrto,
njena ilustracija više nije ni u
istoj dimenziji (sada su pred nama tri dimenzije, a ne dve, kao u klasičnoj
ilustraciji).
Struktura dela metodološki
je dosledna, a pogotovo je dominantna njegova utilitarnost, koja naravno uključuje
i merljive, racionalne efekte, kao i povratne informacije sa tržišta. Da bude jasno: ne samo
knjižarskog tržišta, već i tržišta ideja (jer, ona analizira i rezultate
kreiranja stava javnosti prema knjizi,
i kao opštoj kategoriji i kao nekom konkretnom naslovu, instinktivno ulazeći i
u polje industrije svesti Herberta
Markuzea).
Ona se bavi
konstituisanjem estetskog predmeta i
njegovom funkcijom, odnosno, kako bi
to rekao Ingarden, njeno umetničko suđenje se može svesti na dvostruku sposobnost umetničkog dela kao
shematskog artefakta, sposobnost da izazove estetski doživljaj i sposobnost
da stvori osnovu za konstituisanje estetskog predmeta i (estetskih) vrednosti
koje su u vezi sa njim.
Zbog inovacije u
pristupu promišljanju ilustracije i zbog originalnog razrađivanja njenog
diskursa, ovo teorijsko delo bezrezervno preporučujem za objavljivanje i, time,
predočavanje sudu javnosti.
U Beogradu, oktobra 2015. god.
Slobodan Ivkov
istoričar
umetnosti i kritičar,
član Sekcije
za teoriju, kritiku i istoriju umetnosti
ULUPUDS-a
i predsednik
Umetničkog saveta u prošlom sazivu
